Zaciągając zobowiązanie finansowe, czy to w formie pożyczki, kredytu czy umowy handlowej, wchodzimy w relację prawną, która może prowadzić do powstania roszczeń finansowych. Każda ze stron ma określone prawa i obowiązki, a ich nieprzestrzeganie może skutkować poważnymi konsekwencjami. Czym dokładnie jest roszczenie finansowe? Na czym polega i kiedy ulega przedawnieniu? W tym artykule wyjaśnimy najważniejsze kwestie związane z roszczeniami finansowymi, które warto znać zarówno będąc wierzycielem, jak i dłużnikiem.
Czym jest roszczenie finansowe?
Roszczenie finansowe to uprawnienie do żądania określonego świadczenia pieniężnego od drugiej strony stosunku prawnego. Jest to prawnie uzasadnione żądanie spełnienia zobowiązania finansowego, które wynika z umowy, deliktu (czynu niedozwolonego) lub innego zdarzenia prawnego.
W praktyce roszczenie finansowe oznacza, że jedna strona (wierzyciel) ma prawo domagać się od drugiej strony (dłużnika) zapłaty określonej kwoty pieniężnej. Roszczenie to jest chronione przez prawo, co oznacza, że wierzyciel może dochodzić jego realizacji na drodze sądowej, a w razie potrzeby skorzystać z pomocy komornika. Roszczenia finansowe mogą dotyczyć różnych obszarów życia, takich jak:
- Niespłacone pożyczki lub kredyty
- Niezapłacone faktury za towary lub usługi
- Odszkodowania za szkody materialne
- Zadośćuczynienia za szkody niematerialne
- Alimenty
- Wynagrodzenia za pracę
Warto podkreślić, że samo istnienie roszczenia nie oznacza automatycznie, że dłużnik jest winny określonej kwoty. Roszczenie musi być uzasadnione i udokumentowane, a dłużnik ma prawo do obrony swoich interesów, jeśli uważa, że roszczenie jest bezzasadne.
Na czym polegają roszczenia finansowe?
Roszczenia finansowe opierają się na kilku kluczowych elementach, które determinują ich charakter i sposób dochodzenia:
Podstawa prawna roszczenia
Każde roszczenie finansowe musi mieć podstawę prawną, czyli źródło, z którego wynika. Może to być:
- Umowa (np. umowa pożyczki, kredytu, sprzedaży)
- Przepis prawa (np. przepisy o odszkodowaniach)
- Orzeczenie sądu (np. wyrok zasądzający alimenty)
- Decyzja administracyjna (np. decyzja o nałożeniu kary pieniężnej)
Procedura dochodzenia roszczeń
Dochodzenie roszczeń finansowych zazwyczaj przebiega według określonego schematu:
- Wezwanie do zapłaty – pierwszy krok, w którym wierzyciel informuje dłużnika o istnieniu roszczenia i wzywa go do dobrowolnego spełnienia świadczenia w określonym terminie.
- Postępowanie przedsądowe – może obejmować negocjacje, mediacje lub próby polubownego rozwiązania sporu.
- Postępowanie sądowe – jeśli dłużnik nie spełni świadczenia dobrowolnie, wierzyciel może skierować sprawę do sądu, składając pozew o zapłatę.
- Postępowanie egzekucyjne – po uzyskaniu prawomocnego wyroku sądu, wierzyciel może skierować sprawę do komornika, który przeprowadzi egzekucję z majątku dłużnika.
Skutki prawne roszczeń finansowych
Roszczenia finansowe mogą prowadzić do różnych konsekwencji prawnych:
- Obowiązek zapłaty należności głównej – dłużnik musi spłacić kwotę główną zobowiązania.
- Odsetki za opóźnienie – za nieterminową zapłatę naliczane są odsetki ustawowe za opóźnienie.
- Koszty dochodzenia roszczeń – dłużnik może być zobowiązany do pokrycia kosztów windykacji, postępowania sądowego i egzekucyjnego.
- Wpis do rejestrów dłużników – informacja o zadłużeniu może trafić do Biura Informacji Gospodarczej (BIG) lub Biura Informacji Kredytowej (BIK).
- Zajęcie majątku – w ramach egzekucji komorniczej może dojść do zajęcia wynagrodzenia, rachunków bankowych lub innych składników majątku dłużnika.
Jakie mogą być przyczyny roszczenia finansowego?
Roszczenia finansowe mogą wynikać z różnych sytuacji życiowych i prawnych. Oto najczęstsze przyczyny ich powstawania:
Niespłacone zobowiązania kredytowe
Jeżeli pożyczkobiorca lub kredytobiorca przestaje spłacać swoje zobowiązanie, instytucja finansowa ma prawo wystąpić z roszczeniem o spłatę należności. Sytuacja taka może nastąpić, gdy:
- Dłużnik traci płynność finansową (np. z powodu utraty pracy)
- Dochodzi do znaczącego pogorszenia sytuacji materialnej dłużnika
- Dłużnik celowo unika spłaty zobowiązania
W takich przypadkach bank lub firma pożyczkowa zazwyczaj najpierw wysyła monity i wezwania do zapłaty, a jeśli te nie przynoszą efektu, może wypowiedzieć umowę i żądać natychmiastowej spłaty całego zadłużenia.
Niezapłacone faktury i rachunki
Przedsiębiorcy często spotykają się z problemem niezapłaconych faktur za dostarczone towary lub wykonane usługi. W takiej sytuacji mają prawo dochodzić swoich należności poprzez:
- Wezwania do zapłaty
- Windykację polubowną
- Postępowanie sądowe
- Egzekucję komorniczą
Szkody materialne i niematerialne
Roszczenia finansowe mogą wynikać również z wyrządzenia szkody innej osobie lub podmiotowi. Może to być:
- Szkoda materialna (np. uszkodzenie samochodu w wypadku)
- Szkoda niematerialna (np. naruszenie dóbr osobistych)
- Szkoda na osobie (np. uszczerbek na zdrowiu)
W takich przypadkach poszkodowany może dochodzić odszkodowania lub zadośćuczynienia od sprawcy szkody lub jego ubezpieczyciela.
Zobowiązania alimentacyjne
Niepłacenie alimentów na dzieci lub innych uprawnionych członków rodziny również prowadzi do powstania roszczeń finansowych. Osoba uprawniona może dochodzić zaległych alimentów za okres do 3 lat wstecz.
Niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy
Jeśli jedna ze stron nie wywiązuje się z warunków umowy lub wykonuje je nienależycie, druga strona może wystąpić z roszczeniem o:
- Wykonanie umowy
- Naprawienie szkody wynikłej z niewykonania umowy
- Zapłatę kar umownych (jeśli były przewidziane w umowie)